Da li je krst hrišćanski simbol?

Krst se smatra jednim od najvažnijih simbola kod mnogih hrišćana. Međutim, prvi hrišćani nisu prihvatali krst kao simbol od vrijednosti, već kao „prokleto drvo“, sredstvo smrti i „sramote“ (Jevrejima 12:2). Njihova vjera je bila skoncentrisana na ono što se dogodilo na krstu. Apostoli nikada nisu smatrali krst komadom drveta ili metala koji se može okačiti na lančić, staviti oko vrata i nositi kao zaštita ili ukras. Takva upotreba krsta pojavila se kasnije, tek početkom paganizacije hrišćanstva (ili kao što neki kažu „hristijanizacije paganizma“), kada se počelo učiti da je krst hrišćanski simbol.

Tako su 431. godine uvedeni krstovi u crkve i crkvene prostorije, a na zvonicima se nisu koristili sve do 586. godine. U šestom vijeku krst je proglašen svetim od strane Rimske crkve, ali tek nakon drugog koncila u Efesu zahtijevalo se da i privatne kuće posjeduju krst.

Krst je u nekom od oblika bio sveti simbol davno prije hrišćanske ere, i to među mnogim nehrišćanskim narodima. Prema „Rječniku Novog zavjeta“ (An Expository Dictionary of New Testaments Words), krst je nastao među Vaviloncima, stanovnicima drevne Haldeje: „Crkveni oblik krsta, sastavljen od dvije grede… poreklom je iz drevne Haldeje, a bio je korišćen kao simbol boga Tamuza (pošto je u obliku mističnog slova Tau, inicijala njegovog imena) u toj i u susjednim zemljama, uključujući i Egipat… Da bi se uvećao uticaj crkvenog sistema, pagani su primani u crkve, iako nisu bili obnovljeni putem vjere, i uveliko im je dopuštano da zadrže svoje paganske oznake i simbole. Od tada je Tau ili T, u svom najčešćem obliku, sa spuštenom prečkom, bio prihvaćen kao simbol Hristovog krsta.“

U bilo kojoj knjizi o Egiptu koja pri kazuje stare spomenike i zidove drevnih hramova, moguće je vidjeti upotrebu Tau krsta.

Kako se simbol krsta proširio među mnoge narode, tako se i njegova upotreba razvila na različite načine. Među Kinezima „krst je poznat iz najranijih vremena… naslikan je na zidovima hramova, na svjetiljkama koje su korišćene za osvjetljavanje najsvetijih odaja njihovih hramova.“ (Seymour, The Cross in Tradition, History, and Art, str. 13)

Krst je vjekovima bio sveti simbol u Indiji. Bio je korišćen za označavanje ćupova sa „svetom vodom“ uzetom iz rijeke Gang i kao simbol Jaina svetaca. U centralnoj Indiji su pronađena dva nedovršena kamena krsta koji datiraju iz vremena davno prije hrišćanske ere – jedan visok 3 metra, a drugi 2,5. Budisti i brojne druge indijske vjerske grupe, označavali su glave svojih sledbenika znakom krsta (Isto, str. 10,12).

Na afričkom kontinentu, u Susi, domoroci uranjaju krst u rijeku Giči. Žene plemena Kabili, iako muslimanke, nose istetoviran znak krsta između očiju.

Kad su se Španci prvi put iskrcali u Meksiko „nisu mogli da prikriju čuđenje“, kaže Preskot, „kada su ugledali krst, sveto znamenje njihove vjere, uzdignut kao objekat obožavanja na hramovima u Anahuaku. Španci nisu ni bili svjesni da je krst bio simbol obožavanja od drevnih vremena… među paganskim narodima kojima nikad nije zasjala svjetlost hrišćanstva.“ (Prescott’s Conauest of Mexico, vol. 1, str. 242, citirano u Hislop, str. 199)

U meksičkom gradu Palenkeu postoji hram koji je osnovao Votan u devetom vijeku prije naše ere, poznat kao „hram krsta“. Tamo je u centru kamenog oltara urezan krst veličine 2 puta 3,5 metra. Katolička enciklopedija objavljuje fotografiju tog krsta, kraj koje su riječi: „Predhrišćanski krst iz grada Palenke.“

U staro doba Meksikanci su obožavali krst kao tota („naš otac“). Taj običaj da se komad drveta naziva „ocem“ takođe je spomenut u Bibliji. Kada su Izraelci miješali idolatriju sa svojom religijom, govorili su drvetu: „Ti si otac moj.“ (Jeremija 2:27)

U dalekoj prošlosti Italije, krst je bio religijski simbol, smatran je zaštitnikom i postavljan je na grobove. Rimski kovani novac iz 46. godine prije nove ere prikazuje Jupitera koji drži dugačku vladalačku palicu na čijem kraju je krst. Djevice Vestalke iz paganskog Rima, nosile su krstove na ogrlicama kao što to danas čine rimokatoličke časne sestre.

Tokom bitaka protiv Aleksandra Velikog (335. prije n.e.), Persijanci su nosili znakove u obliku krsta. U drevno doba krst su kao religijski simbol koristili i stanovnici Južne Amerike. Stanovnici Patagonije su tetovirali krstove na čela.

Katolička enciklopedija kaže da „znak krsta, predstavljen u svom najjednostavnijem obliku, s dvije linije prekrštene pod pravim uglom, uveliko prethodi dolasku hrišćanstva na Istok i Zapad. On seže u najranije razdoblje ljudske civilizacije.“ (The Catholic Encyclopedia, vol. 4, p. 517, art. “Cross”)

Krst koji je danas poznat kao „latinski“ koristili su još Etrurci, kao što se vidi na crtežu groba iz antičkog doba ukrašenog krilatim anđelima. U južnoameričkom plemenu Kuma takozvani „krst svetog Andrije“ bio je poštovan kao zaštita od zlih duhova. Taj krst se pojavljuje i na kovanom novcu Aleksandra Bale u Siriji 146. godine prije Hrista, i na novcu baktrijskih kraljeva oko 140-120 godine prije Hrista, davno prije nego što je „sveti Andrija“ uopšte rođen.

Imperator Konstantin Veliki i promocija krsta u državnoj crkvi

Konstantin stupa na pozornicu uskoro posle Dioklecijanove abdikacije (305. godine) i smrti svoga oca Konstancija Klora godine 306. Konstantin je posle šest godina borbe izvojevao pobjedu nad svojim protivnikom Maksencijem, kod Milivijanovog mosta, i tako je 312. godine zadobio kontrolu nad cijelim Zapadom. Konstantin je svoju pobjedu nad Maksencijem, sinom Maksimijanovim, pripisao pomoći hrišćanskog Boga. Njemu se, naime, po pričanju Euzebija, prije bitke prikazao krst u Suncu (on je bio obožavalac „Nepobjedivog Sunca“ – lat. Sol Invictus) u kome je čitao riječi: „U tom ćeš znaku pobijediti“; iste noći, navodno, javio mu se Hrist u snu i poučio ga da taj nebeski znak prihvati kao svoj ratni znak. U bici koja je zatim nastala, Konstantin je pobijedio svog protivnika Maksencija koji se u svom bjekstvu udavio u rijeci Tibar pored Rima. Tako je Konstantin postao apsolutni vladar Zapada. Iduće godine (februara 313. godine), proglasio je u Milanu edikt o toleranciji.

Već prije svoje pobede nad Maksencijem, on je urezao simbol krsta na štit svojih vojnika. Prilikom svog ulaza u Rim, 29. oktobra 312. godine zapovijedio je da se stavi krst u ruke statue koju mu je Senat poklonio kao znak njegovog božanstva. U carsku zastavu, labarum, utkao je krst. Na carskom novcu, koji je naredio da se kuje između 317–320. godine, takođe se primjećuju dva krsta na carskoj kacigi.

Konstantin se nije „vjenčao“ sa hrišćanstvom na osnovu proučavanja hrišćanske nauke. Njegov prvi korak ka hrišćanstvu bio je prihvatanje takoreći magičnog simbola koji mu je navodno bio pokazani u snu, simbol krsta, kojem pripisuje svoju pobjedu nad Maksencijem. Već tada su neki hrišćani smatrali krst za magični znak pred kime Sotona bježi. To praznovjerje je bilo ono što je Konstantina vezivalo sa hrišćanstvom. O poznavanju Hristove nauke i o unutrašnjem hrišćanskom iskustvu nema kod Konstantina ni traga. On je sve do svoje smrti ostao neko ko se podučava; krstio se tek na samrtnoj postelji 338. godine. Do kraja života nosio je neznabožačku titulu „Pontifeks Maksimus“, pa i život mu nije bio bez mrlja. Strog i vrlo surov pokazao se ne samo prema svojim rivalima, nego i prema svojoj porodici, jer je pored svog šuraka Licinija i njegovog sina Licinijana (koje je ubio 324. godine), ubio i svog rođenog sina Krispa 326, a po nekima, dok drugi to poriču, čak i svoju drugu ženu Faustu 327. godine. Ovog višestrukog ubicu je crkva kasnije proglasila svecem. U čemu je Konstantinova „zasluga“ za hrišćanstvo? Njegova je „zasluga“ za hrišćanstvo u tome što je želio da sjedini hrišćanstvo sa neznaboštvom i da tako proširi hrišćanstvo.

Krst u Svetom Pismu i idolatrija

Pažljivi uvid u korišćenje termina „krst“ u Novom Savezu jasno otkriva da on označava samoodricanje (vidi Matej 10:38; 16:24; Marko 8:34; 10:21; Luka 9:23; 14:27; Galatima 6:12; Jevrejima 12:2; 1. Petrova 3:21), iako je krst kao instrument mučenja i zla (stavros na grčkom, u značenju stub ili uspravni kolac) upotrijebljen za razapinjanje i ponižavanje Gospoda Isusa Hrista.

Bog u Drugom Uputu Dekaloga eksplicitno zabranjuje bilo kakav oblik idolatrije, što svakako uključuje i korišćenje raznih predmeta u idolopokloničke (vjerske) svrhe.

Može li narod koji se naziva Božjim zloupotrijebiti nešto što je Bog jednom upotrijebio u pravu svrhu? Razmotrićemo jedan upečatljiv događaj dok je Izrael putovao kroz pustinju.

„Dok su od gore Or putovali prema Crvenom moru da bi zaobišli edomsku zemlju, narodu se duša umorila od puta. I narod je govorio protiv Boga i protiv Mojsija: ‘Zašto ste nas izveli iz Egipta da pomremo u ovoj pustinji? Jer nema ni hleba ni vode, a ovaj nikakav hleb već se ogadio našoj duši.’ Zato je Gospod poslao među narod zmije otrovnice, koje su ih ujedale, tako da je pomrlo mnogo izraelskog naroda.

Na kraju je narod došao kod Mojsija i rekao: ‘Zgriješili smo što smo govorili protiv Gospoda i protiv tebe. Moli Gospoda da ukloni zmije od nas.’ I Mojsije se pomolio za narod. Tada je Gospod rekao Mojsiju: ‘Napravi zmiju ognjenu i stavi je na stub, pa kad nekoga ujede zmija, neka pogleda u nju i ostaće živ.’ Mojsije je odmah načinio bakarnu zmiju i stavio je na stub. I ako bi nekog čovjeka ujela zmija i on bi pogledao bakarnu zmiju, ostao bi živ.“ (4. Mojsijeva 21:4-9)

Ovaj neobični događaj izvjesno bi nas doveo u nedoumicu zašto je Bog naredio da se upotrijebi baš bakarna zmija podignuta na motku kao metod zaštite od ujeda zmija. Ali to je bio tipski prikaz buduće Hristove žrtve koja omogućuje iscjeljenje na život svima koji povjeruju u Njega.

„I kao što je Mojsije u pustinji podigao zmiju, tako i Sin čovječiji mora biti podignut, da bi svako ko vjeruje u njega imao vječni život.“ (Jovan 3:14, 15)

Dakle, Bog je tada u pustinji tipski predstavio žrtvu budućeg Iskupitelja koji će platiti za grijehe svijeta. Pogled vjere značio je iscjeljenje. Apsolutno isto važi za pogled vjere na Hristov krst. Sada da vidimo šta se događa kad nekima pogled vjere nije dovoljan.

Ako se pitate šta se desilo sa bakarnom zmijom, odgovor je da su je Izraelci sačuvali. Da li su imali nalog da tako postupe, ne nalazimo u Bibliji, ali razložno je pretpostaviti da su to uradili oni koji su mislili kako taj „čudotvorni“ predmet može opet biti od koristi. I zaista, bakarnu zmiju nalazimo ponovo u vrijeme kraljeva. Ali sada u sasvim različitoj ulozi.

„Jezekija je uklonio obredne uzvišice, oborio obredne stubove, posjekao obredno deblo i razbio bakarnu zmiju koju je načinio Mojsije, jer su joj sve do tada Izraelovi sinovi prinosili kad i zvali su je Nehuštan.“ (2. Kraljevima 18:4)

Bakarna zmija očito je postala predmet idolopoklonstva i Bogu vjerni kralj Jezekija je razbio između ostalih paganskih svetilišta koje su podigli Izraelci po uzoru na okolne narode. Oni su joj kadili i zvali je Nehuštan. Vremenska odrednica „sve do tada“ ukazuje da je ova služba dugo trajala, a lako je zamisliti koji argumenti su korišćeni da bi se pravdala. Da li je to bio samo jedan naivan čin idolatrije ili nešto mnogo više?

U odgovoru na to pitanje pomoći će nam opis doživljaja kojem je prisustvovao Rože Morno u jednoj prostoriji za obožavanje demona u Montrealu sada već daleke 1945. godine:

„Te večeri jedna mi se osoba naročito dopala. Bio je to neki ljekar. Objasnio je da su mu duhovi dali veliku hipnotičku i iscjeliteljsku moć. Dobio je sposobnost da odstrani bolove i zaustavi krvarenja prilikom teških povreda.

Nakon što je iznio nekoliko zapanjujućih izvještaja o svojim pacijentima, rekao je da mora sići u molitvenu dvoranu. ‘Moram otići dolje u dvoranu obaviti određene obrede, da bih se kroz moju gospodaricu, boginju Nehuštan, ponovo objavio. Zavisim od njene oživljujuće moći kojom iscjeljujem i oporavljam svoje pacijente…’

Prolazeći polako prostorijom naišli smo na oltar na kom je ležao štap s obavijenom bronzanom zmijom. Sveštenik je napomenuo da je taj oltar posvećen boginji Nehuštan, čiju snagu na čudotvoran način upotrebljava ljekar koga smo upoznali tokom prve posjete. Spomenuo je velika čuda koja je bog od bakra učinio izraelskoj djeci, nakon što su kadili pred zmijom od bakra koju je Mojsije načinio stolećima ranije. (2. Kraljevima 18:4)“^[1]

Kao što vidite, stvari su mnogo opasnije i strašnije nego što bi se na prvi pogled moglo učiniti. Predmet koji je Bog jednom upotrijebio u tipološke svrhe postao je predmet idolatrije preko koga je demon po imenu Nehuštan činio čuda među Jevrejima. Isti taj demon vjekovima kasnije navodno je pomagao tom nesrećnom ljekaru u izvođenju medicinskih zahvata koji nisu mogući normalnim putem. Kažemo „navodno“ jer cilj demona nikada nije da pomognu ljudima već da ih udalje od Boga i diskvalifikuju van okrilja Njegove spasonosne milosti i ljubavi. Oni to vrlo često postižu pod maskom pomaganja ljudima.

Ponavlja li se isti obrazac sa krstom? Budimo pošteni i odgovor će nam biti kristalno jasan.

Napokon, evo nekih paralela između bakarne zmije i krsta.

BAKARNA ZMIJA	KRST
Ukazuje na Hristovu žrtvu.	Instrument na kojem je Hrist žrtvovan.
Bog je naredio Mojsiju da izradi taj simbol i podigne ga na stub.	Bog je dozvolio da Isus bude podignut i žrtvovan na krstu (stubu).
Nije izdat nikakav nalog da se bakarna zmija dalje čuva ili koristi.	U Novom Savezu nema nikakvih naznaka da krst kao predmet treba koristiti u vjerske svrhe.
Za Jevreje koji su se upustili u idolopoklonstvo, bakarna zmija je bila sveti predmet.	Za hrišćane koji su se upustili u idolopoklonstvo, krst je sveti predmet.
Jevreji su koristili bakarnu zmiju u svrhe iscjeljenja i kadili joj.	Hrišćani koriste krst u svrhe iscjeljenja i kade pred njim. Krst se takođe koristi u egzorcizmu.