Zamislite da držite pijesak u ruci, i koliko sićušnih čestica ga sačinjava? Mnogo, na hiljade. Kada biste pravili skulpturu čovjeka od pijeska koliko bi vam trebalo zrnaca pijeska? Nebrojeno mnogo. U tijelu jednog čovjeka, svaka od 100 triliona (1014) ili više ćelija je živa struktura koja može neograničeno da preživi i u većini slučajeva da reprodukuje samu sebe ukoliko naravno ima dovoljno hranljivih materija. Ljudska ćelija je puno manja od jednog zrna pijeska i vrlo dobro organizovana, osnovna jedinica građe i funkcije tijela. Pod elektronskim mikroskopom ćelija izgleda daleko složenije nego bilo koja savremena tehnologija, način reagovanja i komunikacije između njih je mnogo brži i kompleksniji nego bilo koji vid organizacije današnjih ljudi u savremenom svijetu. Ono što je zadivljujuće jeste da:
a) Svaka ćelija zna da u njenom poslu ne smije biti greške i da mora nesebično dijeliti resurse jer je to u cilju dobrog funkcionisanja organizma.
b) Ukoliko se na jednom dijelu dešava problem u organizmu, kompletne snage zdravih djelova udruženo pomažu na rješavanju problema.
c) Na nivou ćelije sve se radi u cilju očuvanja jedra u kojem se nalazi kompjuter ćelije koji ima informacije o potrebama ćelije, i takođe daje informacije potrebne za rad i razvoj ćelije koji je normalan.
d) Na nivou organizma imamo mozak koji ne smije ostati bez energetskih potreba, u prvom redu glukoze i kiseonika, i sve je podređeno mozgu koji diktira dinamiku organizma i svojim složenim funkcijama omogućuje pravilan rad organizma.
Možemo zaključiti da u ljudskom organizmu nemamo sebičnih ili takmičarskih pobuda, već niži organi služe mozgu kao kontrolnom centru, a mozak provjerava kad je kojem organu nešto potrebno ili suvišno. Uzgred, jedini organ koji je svjestan sam sebe i koji izučava sam sebe i ostalo sve oko sebe jeste mozak, što ne umanjuje važnost funkcije ostalih organa, međutim, mozak ipak može sačuvati stomak od trovanja i ukoliko dođe do povrijede crijeva sa lijeve strane poslati impuls da se pomjere crijeva sa desne strane kako bi napravili mjesta. Isti princip je sa ćelijom i njenim jedrom koje ima informaciju kako da napravi novu, sve unutar ćelije, čak i kada je vrijeme za smrt ćelije, koja informacija je potrebna za određenu funkciju ili organelu ćelije, kao i to kojem mjestu u organizmu pripada naša ćelija.
Odakle nama ovakva složenost? Imamo izveštaj iz Biblije da smo stvoreni iz praha zemaljskog, odnosno elemenata koji se nalaze u zemljištu. Da li je moguće naučno dokazati biblijsku tvrdnju?
„Gospod Bog je oblikovao čovjeka od zemaljskog praha i udahnuo mu u nozdrve dah života, i čovjek je postao živa duša.“ (Prva knjiga Mojsijeva ili Postanje 2,7)
Moramo prvo definisati pojam nauke. Nauka je objektivno, logički argumentovano i sistematizovano znanje o zakonitostima, činjenicama, uzrocima i pojavama u stvarnosti, stečeno i provjereno egzaktnim posmatranjem, ponovljivim eksperimentom i valjanim razmišljanjem.
Sada moramo analizirati od čega se sastoji zemaljski prah.
Biogeohemijski procesi su procesi od velike važnosti za žive organizme. Za život živih organizama na Zemlji potrebne su određene materije koje ulaze u sastav osnovnih molekula od kojih su organizmi izgrađeni, vršeći funkcije od izuzetne važnosti. Bez tih materija, život na Zemlji ne bi bio moguć. Pored njih, prva i najbitnija karika lanca biogeohemijskih ciklusa jeste energija. Osnovni izvor energije na planeti Zemlji je Sunce. Sunčevo zračenje konstantno dolazi do površine Zemlje donoseći ogromne količine energije.
Najvažniji ciklusi u prirodi jesu:
- Ciklus azota
- Ciklus ugljenika
- Ciklus kiseonika
- Ciklus vode
Tlo ili zemljište je rastresiti površinski sloj litosfere, nalazi se iznad čvrste stijenske mase, a gornja granica su mu biosfera, hidrosfera i atmosfera. Fizički gledano tlo predstavlja višefazni sistem. Sastoji se od čestica (zrna) i pora (šupljina). U vrste tla spadaju: prašina, glina, pijesak, šljunak, ali i njihove međusobne kombinacije. U tlo se svrstavaju još i tla organskog porekla (humus, mulj, treset).
U površinskom obradivom sloju zemljišta nalazi se više od 95% ukupnog azota u vidu organski vezanog azota u živoj korijenskoj masi, uginuloj biljnoj masi, humusnim materijama i živim bićima u tlu.
1) Azot (N) se ugrađuje u proizvode fotosinteze, između ostalog za sintezu belančevina i tako omogućava i podržava rast. Među najvažnijim ulogama azota je ta što je on nezamjenjiv sastojak u građi molekula dezoksiribonukleinske kiseline i hlorofila.
2) Ugljenik, ugljik ili karbon (C) je drugi najzastupljeniji element u prirodi. Cijela jedna grana hemije, organska hemija, se bazira na jedinjenjima koja u sebi sadrže ugljenik. Ugljenik je esencijalni element u biosferi, te po masenom udijelu drugi najrasprostranjeniji element nakon kiseonika u živim organizmima. Sva živa tkiva su sastavljena iz organskih jedinjenja ugljenika. Međutim, geološki gledano on se ne ubraja u najrasprostranjenije elemente. Ugljenik je zastupljen u zemljinoj kori u količini od 0,087%. On se nalazi u neživoj prirodi pretežno u obliku jedinjenja, ali i slobodan u obliku dijamanta i grafita.
3) Kiseonik (O) – ovo je esencijalan hemijski element u prirodi, znamo da nije moguće obavljanje nijednog procesa unutar živih organizama bez kiseonika. Kiseonik je najčešći i najrasprostranjeniji element na Zemlji. Osim u atmosferi, kiseonik je zastupljen u vezanom stanju u litosferi i rastvoren u hidrosferi i biosferi. Kiseonik ima maseni udio u Zemljinoj kori od oko 50,5% (do dubine od 16 km, uključujući hidrosferu i atmosferu). U vazduhu kiseonik ima maseni udio od 23,16%, a po zapremini na njega otpada 20,95%. Kao sastavni dio vode na njega otpada 88,8%, dok ga u morskoj vodi ima samo 86%, jer se u njoj nalaze rastvorene velike količine soli koje ne sadrže kiseonik (poput obične morske soli).
4) Vodonik (H) – Zastupljen je 75% u svemiru, vjerovatno zato jer je najprostiji i najlakši element. Hidrogenijum ili vodonik jeste stvaralac vode i na našoj planeti je u tom obliku veoma zastupljen, pored vode postoji kao vulkanski gas i proizvode ga neke alge u gasovitom obliku. Znamo da čovjek bez vode ne bi mogao da živi, i da voda ima najveći udio u čovječijoj građi. Vodonik učestvuje u mnogim procesima, kao što su stvaranje masti, ugljenih-hidrata i proteina.
U prirodi sa većom ili manjom osjetljivošću, može se identifikovati 90 elemenata. U grupu najrasprostranjenijih bioloških elemenata ulazi 18 elemenata. Šest elemenata: azot (N), kiseonik (O), vodonik (H), ugljenik (C), fosfor (P), sumpor (S) ulaze u sastav proteina i nukleinskih kisjelina, koji čine osnovu života na Zemlji i više od 97% težine većine živih organizama.
Dvanaest drugih elemenata su značajni za aktivnost organizma. Ovdje ubrajamo nemetale kalcijum (Cl) i jod (I) , metali natrijum (Na), magnezijum (Mg), kalcijum (Ca), gvožđe (Fe), mangan (Mn), kobalt (Co), bakar (Cu), cink (Zn), molibden (Mo), kalijum (K). Ovi metali se nazivaju biometalima.
Hemijski sastav ćelije
Nauka kaže da je ćelija najmanja funkcionalna jedinica organizma. Znamo da više ćelija čini tkivo, tkiva čine organe, organi sačinjavaju organizam.
Hemijski elementi koji ulaze u sastav ćelija živih bića nazivaju se biogeni elementi. Od 92 prirodna elementa samo 6 elemenata – C, H, N, O, P i S – ulazi u sastav i čini oko 99% živog tkiva. Prema količini u kojoj su prisutni u ćeliji biogeni elementi se dijele na:
- makroelemente (grč. macro = mnogo) i
- mikroelemente (micro = malo, sitno).
Makroelementi su O, H, C, N, Ca, S, P, K i dr.
Mikroelementi se nalaze u znatno manjim količinama od makroelemenata, ali je njihovo prisustvo u živim bićima neophodno za normalno odvijanje životnih procesa. Takvi su npr. Cu, I, Br, Mn, F, Fe i dr. Oko dvije trećine, odnosno, oko 60% težine odraslog čovjeka čini voda (kod embriona oko 80%), dok bjelančevine čine oko 17%, masti oko 10%, ugljeni hidrati oko 1-2% i mineralne materije oko 5%.
Ono što je preostalo da vidimo kako ovu zbrku hemijskih elemenata možemo povezati sa nekim ko diše, kreće se, priča, uči, posjeduje genijalnost i tako dalje.
Svaka naša ćelija je sastavljena od protoplazme jednim imenom nazvano, a to znači voda, joni, proteini koji su nakon vode najrasprostranjeniji, lipidi i ugljeni hidrati.
a) Jasno nam je iz gore navedenih elemenata odakle voda.
b) Joni su kalijum, magnezijum, fosfati, sulfati, bikarbonati, male količine natrijuma, hlorida, kalcijuma.
Joni obezbjeđuju neorganske supstance za ćelijske reakcije.
c) Proteini su linearni polimeri izgrađeni od 20 različitih L-α amino kisjelina. Polimeri su makro-molekuli, sastavljeni od više monomera ili manjih gradivnih jedinica kao što je amino kisjelina. Recimo jedan makromolekul je DNK. Amino-kisjeline su jedinjenja koja sadrže amino grupu (-NH2) i karboksilnu grupu (-COOH). U sastav aminokisjelina ulaze sledeći elementi: C, H, N i O. Aminokisjeline izgrađuju proteine i učestvuju u metaboličkim procesima, odrastao čovjek može sintetisati sve osim devet esencijalnih aminokisjelina koje se moraju unositi hranom.
Proteini se dijele na strukturne proteine, enzime, transportne, nukleoproteine, itd.
d) Lipidi su masti. Razlikujemo hirolizujuće i nehidrolizujuće. Masti se koriste za izgrađivanje ćelijske membrane. Najvažniji su fosfolipidi i holesterol. Sastoje se od ugljenika, vodonika, kiseonika, fosfora. Ukoliko pogledate hemijsku formulu fosfolipida ili bilo koje druge grupe lipida, zaključićete sami.
e) Ugljeni hidrati su poslednja grupa u nizu za objasniti. Hidrati su termini koji se koriste u organskoj ili neorganskoj hemiji da označe postojanje vode u supstanci, pa možemo zaključiti da su tehnički rečeno ugljeni hidrati zapravo hidrati ugljenika. Takođe se sastoje od ugljenika, vodonika i kiseonika, čak se i iz naziva jedinjena može izvesti ovakav zaključak. Dezoksiriboza koja učestvuje u DNK informaciji je zapravo pentozni monosaharid, što znači da sadrži pet ugljenikovih atoma.
Jasno je da nakon površne analize da sastavni elementi tla jesu sastavni elementi nas samih. Ovako nešto potvrđuje i nauka.
Bog stvara riječju
„U početku bješe Riječ, i Riječ bješe kod Boga, i Bog bješe Riječ. Ona bješe u početku kod Boga. Sve je kroz Nju postalo, i bez Nje ništa nije postalo što je postalo.“ (Jevanđelje po Jovanu 1,1-3)
U našim ćelijama postoji jedro koje ugrubo rečeno sadrži hromozome (23 para) koje kada odmotamo imamo dvostruku zavojnicu dezoksiribonukleinsku kiselinu (DNK) koji je linearan zapis, sadrži uputstva za razvoj i pravilno funkcionisanje svih živih organizama. DNK lanac je jedan dugačak molekul u obliku merdevina koje su uvrnute u spiralu. Svaki stepenik na merdevinama se sastoji od para baza koje se spajaju na sredini. Postoje četiri azotne baze – adenin (A), timin (T), guanin (G) i citozin (C). „A“ se uviek spaja sa „T“, a „G“ se spaja sa „C“.
Ako zamislimo DNK kao knjigu recepata, onda geni predstavljaju recepte. Ako prevedemo to na jezik DNK – raspored A, T, C i G govore našim ćelijama kako da funkcionišu i koje osobine da pokazuju. Pola gena imamo od oca, a pola od majke. Naši geni sadrže informacije o svemu unutar našeg organizma. Ova informacija se postiže uz pomoć četiri slova koja su pomenuta.
Zanimljivo je kako prilikom našeg razvoja u utrobi naše uho ne završi na mjestu gdje ne treba ili naše srce.
Šta je to što ćeliji govori u koji dio tijela će se pretvoriti? Odgovor leži u komplikovanom sistemu genetskih prekidača. Glavni geni ili regulatorni uključuju i isključuju pojedine komponente drugih gena, kako bi se pravi proteini pravili na pravom mjestu i u pravim ćelijama. Ovo je izuzetno složeno jer svaka naša ćelija sadrži sve gene, ali ne koristi svaka sve gene. Zamislite kada bi aktivirali gen za proizvodnju želudačne kisjeline u svim ćelijama, samo bi se istopili. Vrlo složeno, molekularne mašine koje ne griješe, ne spavaju, a mi svega toga nismo svjesni.
Neke zanimljivosti vezane za složenost DNK lanca su:
a) Dužina DNK je 1,8 metara kada se razmota, i mora da stane u ćelijsko jedro, dio ćelije koja je vidljiva samo pod mikroskopom kao i ćelija. Ovo joj omogućuju histoni oko kojih je omotana. Sjetimo se da čovjek ima 23 para hromozoma. Dakle u pitanju je 23 tomova knjiga.
b) Univerzalnost je jedna od osobina DNK, što znači da je genetički kod isti za sve biološke vrste, odnosno da pojedini kodovi u gotovo svim biološkim vrstama odgovaraju istoj aminokisjelini. Ovo upravo govori da nema evolucije.
c) DNK informacija je jednosmjerna prema proteinu, to znači da naše iskustvo recimo gubljenja jednog dijela tijela neće dovesti do izmjene informacije na potomke (na primjer, obrezanje koje se vrši hiljadama godina govori u prilog tome), što znači da je prvobitno morala postojati informacija – Riječ.
d) DNK je linearan, a protein je trodimenzionalan; uz pomoć mašine za protein zvane ribozom i na osnovu recepta štampa aminokisjeline koje udružene daju gotov protein.
e) Svaki put kada se DNK prepisuje kompletna a to je prilikom diobe ćelije skrati se za po tri slova, tj. za gen što dovodi do starenja. Pored ovog i mutacije su razlog starenja. Mutacije nikako nijesu dobre, to je jasno, i vidimo da uvijek mutacijama dolazimo do problema jer sve što one proizvedu nije funkcionalno.
f) Kada se dijeli DNK lanac prilikom oplodnje, postoje molekularne mašine telomerase koje dodaju na kraju DNK lanca tri slova kako ne bi došlo do skraćenja informacije koja treba da se prenese na potomstvo.
g) U ljudskom genomu skupu gena, postoje orfan geni ili geni siročad čije se poreklo ne zna odnosno ne pretpostavlja od strane zvanične nauke i specifični su samo za čovjeka. Ne samo kod čovjeka nego u svim živim bićima postoje ovi orfan geni. Ukoliko se sjetite da za DNK informaciju vazi da je univerzalna da se ista četiri slova koriste za sva bića različitih građa, a sa druge strane imamo gene svojstvene samo čovjeku ili samo biljkama, to upravo dokazuje kreacionizam.
Struktura dvostrukog lanca DNK molekula. Atomi su obojeni po elementima. Detaljna struktura dva bazna para je prikazana sa desne strane.
Shvatili smo odakle Adam iz praha i kako to nastajemo riječju, ali odakle Eva?
Biblija kaže da je Eva stvorena od dijela tijela Adamovog.
Gospod Bog je zatim rekao: „Nije dobro da čovjek bude sam. Načiniću mu pomoćnicu da ga dopunjuje.“ (Prva knjiga Mojsijeva ili Postanje 2,18)
Ovdje Bog kaže da treba da budemo socijalna bića u interakciji.
„Zato je Gospod Bog pustio dubok san na čovjeka, i dok je čovjek spavao, uzeo mu je jedno rebro i zatim je to mjesto popunio mesom.“ (Prva knjiga Mojsijeva ili Postanje 2,21)
Ovdje imamo dubok san, to je stanje koje danas postižemo anestezijom, dakle uspavan čovjek je u povoljnom stanju za operaciju.
Rebro je pljosnata duga kost u kojoj se nalaze matične ćelije kod odraslih unutar koštane srži i ako hoćemo da stvorimo ljudsko biće od odraslog bića zlatni standard za to je definitivno matična ćelija. Matične ćelije se koriste u našem tijelu za obnovu ćelija, čitava grana medicine se bavi matičnim ćelijama i u svijetu postoje banke ovih ćelija i nude se u liječenju niza bolesti. Pored ovog imamo uzgajanje organa ili kulturu organa putem matičnih ćelija i ti organi se koriste u transplantaciji, tako imamo bešiku, uho i nos uzgajane od matičnih ćelija organizma.
Rebro je dalje blizu srca, centar osjećanja I to ima duhovnu simboliku.
Dopuna mesom je metoda koju rade hirurzi u većem broju slučajeva, ukoliko nije u pitanju neki zglob pa je statika i dinamika oštećena. U ovom slučaju oboje može nadomjestiti ostatak skeleta i mišića.
Zašto Eva od Adama, a ne obrnuto? Danas nam je poznato da muškarci imaju X I Y hromozom, a žene imaju dva X odnosno samo X. Ovo nam govori da samo muškarac može dati hromozom koji će odrediti djevojčicu ili dječaka, obrnuto nije moguće.
„Hvalim te i pun sam strahopoštovanja što sam tako divno stvoren. Divna su djela tvoja, dobro zna to duša moja.“ (Psalmi 139,14)
Vanja Marinović
